PHẦN II
Kiến trúc sư NGUYỄN QUANG NHẠC (1924-2004), PHẠM VĂN THÂNG cùng học một khoá (1943) ở Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Hà Nội. Theo Khoa Kiến trúc vào Đà Lạt được một năm thì Trường Kiến trúc Đà Lạt giải thể. Năm 1950, hai ông cùng NGUYỄN VĂN HOA (sinh viên Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương) sang Pháp học, tốt nghiệp kiến trúc sư Trường Mỹ thuật Quốc gia Paris cùng một năm, KTS Nguyễn Quang Nhạc ở lại hành nghề. Về nước, KTS Nguyễn Văn Hoa tiếp nhận Văn phòng kiến trúc của KTS Arthur Kruze và hợp tác với KTS Huỳnh Kim Mãng, Phạm Văn Thâng. Tháng10-1958, KTS Nguyễn Quang Nhạc về nước, khai trương Văn phòng Kiến trúc sư tư vụ Hoa –Thâng –Nhạc tại Sài Gòn. Nhóm kiến trúc sư ba thành viên này sáng tác theo phong cách Kiến trúc Hiện đại, thông thạo nhiều lĩnh vực: Quy hoạch đô thị, kiến trúc công nghiệp, kiến trúc dân dụng. Mỗi lĩnh vực lại có nhiều thể loại xuất sắc. Đến nay ít ai biết rạch ròi tác phẩm nào là của ai thiết kế chính, ai phụ. Chỉ biết văn phòng của bộ ba kiến trúc sư Hoa- Thâng- Nhạc đã thiết kế những công trình sau:
Về quy hoạch, có Khu đại học Viện Đại học Cần Thơ; Khu đại học Cộng đồng Duyên Hải , Nha Trang; Khu đại học Cộng đồng Tiền Giang, Mỹ Tho.
Kiến trúc công nghiệp là sở trư¬ờng của Văn phòng kiến trúc. Những nhà máy đã thiết kế xây dựng: Nhà máy Nhuộm và hoàn tất VINATEFINCO, Gò Vấp; Nhà máy Len Vĩnh Thịnh, Thủ Đức; Nhà máy Giấy Cogido Biên Hoà, khu kỹ nghệ Biên Hoà; Nhà máy Giấy Tân Mai, Biên Hoà; Nhà máy Thuỷ tinh Khánh Hội; Viện Bào chế Mỹ Châu, đ¬ường Trư¬ơng Minh Giảng; Viện Bào chế " La Thành Trung " đường Duy Tân; Viện Bào chế Roussel – đại lộ Nguyễn Huệ. Đặc biệt, Nhà máy Dệt VINATECO (Thắng Lợi) Gò Vấp là công trình công nghiệp hiện đại, ra đời sớm nhất ở n¬ước ta vào cuối thập niên 50 thế kỷ XX, công trình kết cấu vòm bê tông cốt thép, tổ chức dây chuyền hợp lý, quy trình kỹ thuật cao.
Cao ốc văn phòng: VINATECO đ¬ường Công Lý cũ, Sài Gòn (Nguyễn Thị Minh Khai); Trụ sở Sài Gòn Thuỷ cục, đư¬ờng Hồng Thập Tự cũ, Sài Gòn; Ngân hàng Việt Nam Thư¬ơng tín, đại lộ Hàm Nghi, Sài Gòn.
Chung cư¬ là thể loại đư¬ợc Văn phòng thiết kế nhiều ở Sài Gòn: Chung c¬ư SIFO 1, đường Đoàn Tòng Bửu, Yên Đổ cũ; chung cư¬ SIFO 2 ở 22 đư¬ờng Gia Long cũ; chung cư¬ COGISA 1, đư¬ờng Bà Huyện Thanh Quan; chung cư¬ COGISA 2, đ¬ường Phan Văn Đạt; chung cư¬ BGl đư¬ờng Thi Sách, chung cư¬ BGl đư¬ờng Hư¬ng Long, Chợ Lớn; chung cư¬ AD. DAVID đ¬ường Trư¬ơng Minh Giảng và chung cư¬ Giáo s¬ư, Viện Đại học Cần Thơ.
Biệt thự: Tổng Giám đốc SHELL đ¬ường Phan Đình Phùng cũ, Sài Gòn; Tổng Giám đốc Chartered Bank đ¬ường Phan Đình Phùng cũ, Sài Gòn; Giám đốc Chartered Bank, đ¬ường Trư¬ơng Minh Giảng, Sài Gòn; Tổng Giám đốc Việt Nam Thư¬ơng tín Bank đ¬ường Phan Đình Phùng cũ, Sài Gòn; Viện trư¬ởng Viện Đại học Cần Thơ; Biệt thự SHELL, Đà Lạt.
C¬ư xá (gồm biệt thự song lập, tứ lập nhà liên kế lầu): Cư¬ xá Ngân hàng Quốc gia, Tân Thuận Đông, Sài Gòn; Cư¬ xá Việt Nam Thư¬ơng tín, đ¬ường Trư¬ơng Minh Giảng, Sài Gòn; Cư¬ xá Việt Nam Thư¬ơng tín, Thị Nghè, Sài Gòn.
Khách sạn Caravelle nay là Độc Lập (Văn phòng hợp tác với KTS ng¬ười Pháp Masso), Nhà hàng khách sạn ARCENCIEL đ¬ường Tản Đà, Chợ Lớn.
Văn hoá – Giáo dục: Trư¬ờng trung học S¬ư phạm Quy Nhơn; Trư¬ờng trung học Kỹ thuật Quy Nhơn; Trư¬ờng trung học kỹ thuật Đà Nẵng. Đặc biệt, kiến trúc sư Nguyễn Quang Nhạc chủ trì thiết kế công trình Viện Văn hoá Pháp nay là Trung tâm Văn hoá với Pháp, 31 đư¬ờng Đồn Đất, Sài Gòn là một quần thể kiến trúc đẹp, hài hoà.
Giáo sư – Kiến trúc sư Nguyễn Quang Nhạc không chỉ sáng tác kiến trúc mà còn giảng dạy tại Trường cao đẳng Kiến trúc Sài Gòn (Trường đại học Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh ngày nay) từ năm 1958 đến ngày hưu trí, năm 1990. Năm 1967-1971, Giáo sư Nguyễn Quang Nhạc được bổ nhiệm làm Khoa trưởng (như Giám đốc, Hiệu trưởng) Trường đại học Kiến trúc thuộc Viện Đại học Sài Gòn, Đoàn trưởng- Chủ tịch Hội đồng Quốc gia Kiến trúc sư Đoàn (trước ngày Giải phóng gần một năm, ngày1-7-1974, có 147 Đoàn viên). Từ năm 1975, Giáo sư làm Chủ nhiệm bộ môn Kiến trúc Dân dụng, được Nhà nước phong hàm Giáo sư bậc II. Năm 1997 được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba. Năm 2001, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật, đợt I, cho tác phẩm: Viện Văn hoá Pháp, 31 Hòn Đất, Sài Gòn.
Giáo sư – Kiến trúc sư Phạm Văn Thâng cũng gắn bó với mái trường đào tạo kiến trúc sư ở miền Nam ngay từ cuối thập niên 50, khi mới về nước. Năm 1971-1974 ông được giao trọng trách làm Khoa trưởng Trường đại học Kiến trúc Sài Gòn. Sau ngày miền Nam giải phóng, ông tiếp tục làm công tác giảng dạy cho đến thập niên 80 thì sống định cư ở Pháp.
Kiến trúc sư Nguyễn Văn Hoa là kiến trúc sư tài ba, sáng tác nhiều. Sau này ông định cư ở Mỹ.
Kiến trúc sư TRẦN VĂN TẢI ra Hà Nội thi đỗ vào trường năm 1943 ở Hà Nội, theo Khoa Kiến trúc vào Đà Lạt, sau này ông tiếp tục học và tốt nghiệp kiến trúc sư ở Beaux-Arts de Paris, Pháp. Năm 1955 về nước và được bổ nhiệm ngay làm Giám đốc Trường cao đẳng Kiến trúc Sài Gòn, ông là kiến trúc sư Việt Nam đầu tiên giữ cương vị này, suốt 12 năm. Giáo sư giảng dạy là chính, song cũng thiết kế một số công trình kiến trúc như Văn phòng Đại học Sài Gòn, Trường Sư phạm thực hành, Trường Kỹ thuật Vĩnh Long, ngôi biệt thự tại Làng Đại học Thủ Đức, Sài Gòn,…
Kiến trúc sư NGUYỄN BÁ LĂNG học kiến trúc năm 1943. Khi nhà trường giải thể ở Đà Lạt ông trở ra Hà Nội. Mười năm sau ông cùng gia đình di cư vào Nam, sống ở Sài Gòn. Nhà nghèo, không có điều kiện sang Pháp du học, mãi sau này ông mới theo học tại Trường cao đẳng Kiến trúc Sài Gòn. Tốt nghiệp kiến trúc sư năm 1961, công trình tiêu biểu là chùa Vĩnh Nghiêm, thiết kế xây dựng cách đây vừa tròn 40 năm, có quy mô vào loại lớn nhất ở Sài Gòn. Kiến trúc sư thiết kế kết hợp kiến trúc hiện đại và dân tộc, dùng bê tông cốt thép thay kết cấu gỗ một cách hợp lý, mái ngói chồng diêm khai thác các mô típ trang trí nhuần nhuyễn. Ngôi chùa ngoài nơi thờ Phật với những lớp lang theo bố cục truyền thống còn kết hợp với chức năng khác của Phật giáo như giảng đường, lớp học, thư viện, phòng họp, nhà tăng,…Nổi bật trong quần thể kiến trúc là toà tháp bảy tầng, kề ngay bên toà chính điện. Miếu bà Chúa Xứ núi Sam, Châu Đốc, An Giang (cùng với KTS Huỳnh Kim Mãng) cũng là một quần thể kiến trúc có quy mô lớn, cao hai ba tầng, nhiều chức năng sử dụng, trang trí công phu. Mái phủ ngói màu xanh, hiếm thấy trong các công trình kiến trúc cổ ở nước ta. Đi đôi với thiết kế kiến trúc chùa chiền, kiến trúc sư Nguyễn Bá Lăng còn viết sách, cuốn Kiến trúc Phật giáo Việt Nam là một trong những công trình nghiên cứu công phu nhất ở nước ta. Ông định cư ở Pháp từ năm 1975, đã qua đời vào thập niên 90.
Kiến trúc sư VÕ MINH NGHIỆM, ra Bắc học khoá 1943 Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, theo Khoa Kiến trúc học ở Đà Lạt rồi Sài Gòn, cùng lớp với Nguyễn Bá Lăng. Ra trường ông vào ngành Công binh trong quân đội Sài Gòn, tu nghiệp nhiều năm ở Hoa Kỳ. Công trình ông sáng tác nhiều là các doanh trại quân đội, tác phẩm chính được nhiều người biết đến là Trường Võ bị Quốc gia Đà Lạt.
Kiến trúc sư NGÔ VIẾT THỤ (1926-2000) học Trường Kiến trúc Đà Lạt trực thuộc Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, năm 1944, sau mấy năm gián đoạn, ôn luỵên tại nhà, năm 1950 ông vào học ở Trường Cao đẳng Mỹ thuật Quốc gia Pháp. Năm 1955 đoạt Giải Nhất giải thưởng Roma về kiến trúc gọi là Khôi nguyên La Mã về cuộc thi thiết kế công trình Ngôi thánh đường trên đảo Địa Trung Hải, có quy mô 40 nghìn tín đồ. Đồ án được lọt vào vòng trong, bao gồm 10 tác phẩm xuất sắc nhất, cuối cùng tác phẩm của ông đã đứng đầu cuộc thi với số phiếu nhất trí cao: 28/29 thành viên Ban Giám khảo Quốc tế. Năm 1955-1958, kiến trúc sư Ngô Viết Thụ được cấp học bổng nghiên cứu và sáng tác ở lâu đài Médicis (La Mã) của Viện Hàn lâm Pháp. Thời gian này ông thiết kế đồ án quy hoạch chỉnh trang đô thành Sài Gòn- Chợ Lớn, tác phẩm được hoàn thành và trưng bày ở La Mã năm 1958, hai năm sau ông về nước và trưng bày đồ án này ở Sài Gòn. Tác phẩm của ông gây tiếng vang ở trong và ngoài nước. Năm 1962, Viện Kiến trúc Hoa Kỳ (HFAIA) mời ông làm Viện sĩ Danh dự, ông là người châu á đầu tiên được vinh dự này. Những tác phẩm sau này của ông được nhiều người biết đến là: Dinh Độc Lập (1961-1966), Viện Đại học Huế (1961-1963), Khách sạn Hương Giang, Huế (1962); Làng Đại học Thủ Đức, Sài Gòn (1962); Viện hạt nhân Đà Lạt (1962-1965); Nhà thờ Bảo Lộc, Lâm Đồng; Nhà thờ Phủ Cam, Huế (1963); Trụ sở Hàng không Việt Nam (1972), Trường đại học Nông Lâm Súc, Thủ Đức (1975), Bệnh viện Sông Bé (1985), Khách sạn Century, Huế (1990),… Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ sáng tác theo phong cách kiến trúc dân tộc và hiện đại, hỗn dung văn hoá Đông Tây, các tác phẩm của ông gần gũi với tình cảm người Việt Nam.
Kiến trúc sư VÕ THÀNH NGHĨA học khoá cuối cùng Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương ở Đà Lạt với kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, sau đó sang Paris học tiếp, tốt nghiệp kiến trúc sư và hành nghề tại Pháp. Ông có tác phẩm Đại sứ quán Việt Nam ở Paris, Pháp. Sân bay Nội Bài, Hà Nội do ông thiết kế đã thi công phần móng, thập niên 90 có chủ trương thay đổi về quy mô, kiến trúc sư Lương Anh Dũng thiết kế thi công theo phương án khác, như hiện nay.
Kiến trúc sư NGUYỄN MỸ LỘC học dở dang Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, tốt nghiệp kiến trúc sư ở Pháp, văn bằng kiến trúc sư DPLG Paris. Về nước ông thiết kế một số công trình được giới nghề ở Sài Gòn và Huế đánh giá là có bản sắc dân tộc, ảnh hưởng phong cách kiến trúc Đông Dương. Ông có tác phẩm nổi tiếng được dư luận khen ngợi suốt gần 5 thập kỷ qua là nhà thờ Đức Mẹ hằng cứu giúp, xây dựng ở Huế năm 1958. Vào thời điểm đó mới có nhà thờ Phát Diệm, Ninh Bình do Cha Sáu thiết kế xây dựng; nhà thờ Vĩnh Trị, Nam Định do Cha Phaolô Cẩm thiết kế; nhà thờ Cửa Bắc do kiến trúc sư Ernes Hébrad thiết kế là những công trình theo xu hướng tìm tòi, khai thác kiến trúc dân tộc Việt Nam, còn hầu hết các nhà thờ Thiên Chúa giáo khác đều du nhập phong cách kiến trúc châu âu như Gothique, Romanesque,…Nhà thờ Đức Mẹ hằng cứu giúp ở Huế có mặt bằng đối xứng qua trục trung tâm. Bố cục mặt bằng có nhiều đổi mới: Không gian hành lễ và chính điện ở mặt trước, giữa có cánh phụ trồi ra hai bên và nổi bật ở giữa một tháp chuông cao vút, hậu cung ở phía sau. Hình thức kiến trúc mái sảnh vào chính, mái lớn gian hành lễ, mái nhỏ hai bên cánh và trên các lớp tường giật cấp, mái xoè rộng trên các tầng tháp đều mang đường nét kiến trúc truyền thống Việt Nam.
Kiến trúc sư TÔ CÔNG VĂN học dở dang ở Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, sang Pháp học Trường cao đẳng Mỹ thuật Paris, tốt nghiệp kiến trúc sư cuối thập niên 50. Ông đi đầu tào lưu sáng tác kiến trúc theo phong cách Hậu- Hiện đại. Những công trình được nhiều người biết đến là Khu tu viện và Câu lạc bộ Đắc Lộ của Dòng Tên ở Sài Gòn, Giáo hoàng Chủng viện ở Đà lạt. Giáo sư- kiến trúc sư Tô Công Văn dành nhiều năm giảng dạy, là Khoa trưởng Trường Đại học Kiến trúc Sài Gòn (năm 1974-1975). Sau này ông định cư và hành nghề ở Pháp.
Kiến trúc sư LÊ VĂN LẮM học kiến trúc dở dang ở Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương rồi sang Pháp học tiếp ở Beaux- Arts de Paris. Cuối thập niên 50 ông về nước, thiết kế công trình Trường Cảnh sát Thủ Đức, toà nhà Văn phòng Trung tâm Khuyếch trương; cộng tác với các kiến trúc sư Trần Văn Tải, Bùi Quang Hanh thiết kế Trường tiểu học Sư phạm thực hành Sài Gòn; cộng tác với kiến trúc sư Huỳnh Kim Mãng thiết kế công trình kỹ nghệ súc sản VISSAN. Ông từng là Tổng Giám đốc Tổng Nha Kiến thiết và thiết kế Đô thị.
Kiến trúc sư BÙI QUANG HANH học Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, sau đó sang Pháp học tiếp, nhận văn bằng kiến trúc sư DPLG Paris. Về nước ông hợp tác với kiến trúc sư Nguyễn Hữu Thiện, Huỳnh Tấn Phát thiết kế Thư viện Khoa học Tổng hợp Sài Gòn; hợp tác với các kiến trúc sư Mỹ thiết kế công trình Trường đại học Y khoa. Tham gia cuộc thi thiết kế kiểu nhà rẻ tiền do Kiến ốc Cục tổ chức. Cộng tác với kiến trúc sư Tải, Lắm thiết kế Trường tiểu học Sư phạm thực hành. Ông sớm ra định cư ở nước ngoài, song vẫn hành nghề ở trong nước, là kiến trúc sư ngoại kiều duy nhất được là đoàn viên Kiến trúc sư Đoàn ở Sài Gòn trước ngày giải phóng.
Năm 1945, với trên 20 sinh viên kiến trúc Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương phải bỏ học do chiến tranh, 15 năm sau trong số đó đã có gần 20 người trở thành kiến trúc sư. Như vậy, thế hệ kiến trúc sư đầu tiên tốt nghiêp từ Trường Mỹ thuật Đông Dương và Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương có khoảng 70 kiến trúc sư người Việt Nam. Các ông đã đặt nền tảng cho ngôi nhà Việt Nam từ cuối thế kỷ XX ngày thêm vững bền, hiện đại có bản sắc dân tộc./.
KTS ĐOÀN ĐỨC THÀNH


Posted by in Uncategorized Thẻ: